LNO²

Workshop: Hoe kunnen maatschappijbetrokken onderwijs en academisch talenonderwijs elkaar versterken? (VUB)

Sprekers: Julie Bertone & Linde Moriau

Afgelopen decennia onderging onze samenleving een demografische transitie. Vlaanderen werd superdivers, zeker haar steden. Uit onderzoek blijkt dat deze realiteit tot op heden onvoldoende zichtbaar is in het hoger onderwijslandschap. Eén van de prioritaire werkpunten voor ons hoger onderwijs stelt de VLOR, nodig om de huidige generatie voor te bereiden op de complexe samenleving van morgen (Vlaamse Onderwijsraad, 2019).

Werken aan diversiteit in onderwijs vergt een integrale aanpak: van doelgerichte aanpassingen in het curriculum en cursusinhoud, tot aangepaste prioriteiten en procedures in schoolbeleid en -organisatie. Het gaat zowel om het wegwerken van drempels als het initiëren van een cultuuromslag (Geldoff, 2016). Maatschappijbetrokken onderwijsstrategieën bieden hiertoe diverse opportuniteiten. Het gaat over onderwijs/leerbenaderingen die een brug slaan tussen academisch leren en maatschappelijk engagement. Studenten doen betekenisvolle leerervaringen op in een authentieke leeromgeving en zetten hun academische expertise en competenties in om tegemoet te komen aan reële maatschappelijke uitdagingen. Centraal staan de actieve ideeënuitwisseling en betekenisonderhandeling tussen student en docent, tussen studenten onderling, studenten en professionals, (actieve) burgers, beleidsmakers, etc.

De recente onderzoeksliteratuur bevestigt de meerwaarde van maatschappijbetrokken onderwijs. Studenten verwerven academische kennis en competenties en leren deze toe te passen op (complexe) maatschappelijke vraagstukken. Ze komen in contact met diverse maatschappelijke groepen en ontwikkelen competenties die hen in staat stellen om te gaan met reële maatschappelijke noden. Zowel discipline specifieke als transversale competenties worden aangescherpt: vrije oordeelsvorming, diversiteitsdenken, competenties die bijdragen aan levenslang leren, transdisciplinaire samenwerkings- en communicatievaardigheden (Carlisle et al., 2017). Maatschappijbetrokken onderwijsstrategieën maken het voor docenten mogelijk om hun professioneel netwerk uit te breiden, vakinhouden te actualiseren en hun wetenschappelijke expertise toe te passen op levensechte contexten (Tremblay, 2017). Omgekeerd brengt het maatschappelijke kennis en actoren naar de opleiding, waardoor onderwijs en onderzoek beter kunnen worden afgestemd op actuele ontwikkelingen, inzichten en uitdagingen (Chupp & Joseph, 2010). Maatschappijbetrokken onderwijsprogramma’s kunnen bijdragen aan versterkte beleidsparticipatie en meer transparante beleidsvoering (Bringle, 2017). In zijn meest geavanceerde vorm worden ze beschouwd als een ‘collectief leerproces’ met ‘collectieve impact’: studenten, professionals, burgers en beleidsmakers nemen deel aan een gedeeld proces van kenniscreatie en -transfer, afgestemd op lokale sociaal-ecologische uitdagingen (Kania & Kramer, 2011).

Het ontwerpen en begeleiden van maatschappijbetrokken onderwijs brengt ook uitdagingen met zich mee. Hoe breng je diverse doelgroepen samen om met en van elkaar te leren? Op welke manier breng je hierbij individueel verschillende noden en mogelijkheden in rekening? Hoe benut je diversiteit aan ervaringen, disciplinaire kennis, invalshoeken, leerbronnen en leerstijlen zo optimaal mogelijk? Welke methoden zet je in om aandacht en respect voor minderheidsstemmen en -standpunten te stimuleren? Doelbewuste taalondersteuning en -bemiddeling blijken hierin een noodzakelijke bouwsteen (Randolph & Johnson, 2017).

Deze workshop wil aan de hand van een aantal immersieve oefeningen verduidelijken op welke manier maatschappijbetrokken onderwijs en academisch talenonderwijs elkaar kunnen versterken. We vertrekken van recent onderzoek en eigen praktijkervaringen. Wil jij je graag even onderdompelen in de complexe wereld van sociale identiteiten, groepsdynamieken, stereotype denkbeelden en de rol die taal hierin speelt, dan is deze sessie iets voor jou. Onderwijs- en taalondersteuners van harte welkom!

Bekijk slides

Bekijk video-opname

Lezing: Gedifferentieerd inzetten op startcompetenties hoger onderwijs (Arteveldehogeschool)

Sprekers: Inge Aertssen & Sara Claerhout

Een opleiding volgen in het hoger onderwijs is voor heel wat studenten een grote stap. Zijn ze voldoende studeervaardig, taalvaardig, ICT-vaardig, ... ? In het curriculum van de educatieve graduaatsopleiding voor secundair onderwijs zetten we met het vak Startblokken structureel in op deze startcompetenties.

Per startcompetentie gaan studenten hun persoonlijke beginsituatie na. Een authentieke leertaak vormt de rode draad doorheen het vak en helpt hen om de startcompetenties bij zichzelf in te schatten. Na de zelfinschatting volgt gedifferentieerde begeleiding, tussentijdse feedback, feed-up, feed-forward en het deelnemen aan inhoudelijke workshops. Een reflectieve ingesteldheid die tot persoonlijke leerdoelen leidt, is een belangrijke output van dit vak.

We lichten de praktische werking achter de visie op het vak Startblokken toe en staan stil bij kritische factoren en verbeterpunten.

Bekijk slides

Bekijk video-opname

Lezing: Hoe motiveer je studenten om te werken aan taalvaardigheid? Hoe betrek je de opleiding hierbij? Maatwerk! (EHB en CVO Semper)

Sprekers: Sarah Van Bulck (EhB) & Els Tresignie (CVO Semper)

Studenten met nood aan ondersteuning rond taalvaardigheid, hebben vaak ook nood aan ondersteuning op vlak van studievaardigheden. Erasmushogeschool Brussel en CVO Semper werken daarom sinds 2020 intensief samen voor taalondersteuningstrajecten op maat van telkens 1 opleidingsonderdeel. Er nemen momenteel 10 opleidingen deel aan het traject, samen goed voor dusver ca. 180 inschrijvingen van 1ste- en soms ook 2dejaarsstudenten. De trajecten zetten sterk in op een actieve, positieve klascultuur en besteden ruim aandacht aan de autonome taalleerder.

Studenten waarderen het maatwerk, en ca. de helft slaagt ook achteraf voor het begeleide ‘struikelblokvak’. Ook de opleiding is nauw betrokken en ziet van nabij hoe taal in elk vak een rol speelt. Uitdaging blijft kwetsbare studenten te motiveren om het traject vol te houden. Tijdens de lezing getuigen de verschillende actoren van het traject, ook studenten.

Bekijk slides

Bekijk video-opname

Lezing: De impact van een peer-tutoring traject op de academische competenties van logopediestudenten. (UGent)

Sprekers: Kim Bettens, Astrid Verbrugge, Leen Aper, Lieven Danneels & Kristiane Van Lierde

Peer-tutoring blijkt een effectieve strategie bij het aanleren en ontwikkelen van nieuwe vaardigheden bij studenten, en dit zowel bij de tutee als bij de tutor. Deze studie gebruikte vragenlijsten om de motivatie, verwachtingen, leereffect en competenties van 69 tutees (1e bachelorstudenten logopedie en audiologie) en 32 tutors (masterstudenten logopedie) omtrent een peer-tutoring traject ter verbetering van de articulatievaardigheden van de tutees in kaart te brengen. De resultaten werden vergeleken met een contolegroep die niet deelnam aan het traject. De tutees startten het peer-tutoring traject met een vergelijkbare motivatie en verwachtingen als de controlegroep, maar ervaarden een hoger leereffect na afloop. De tutors waren weinig gemotiveerd bij de start van het project en rapporteerden geen significante vooruitgang wat betreft hun sociale, organisatorische, communicatieve en inhoudelijke competenties. Mogelijks zijn deze resultaten het gevolg van een plafondeffect. Op basis van de positieve effecten van het peer-tutoring traject op de competenties van de tutees werd deze werkvorm, na aanpassing, geïntegreerd in het programma van de opleiding. De opbouw en implementatie van het peer-tutoring traject zullen samen met de bevindingen van de studenten voorgesteld worden tijdens de presentatie.

Deze presentatie zal gebaseerd worden op het artikel ‘Bettens, K., Verbrugge, A., Aper, L., Danneels, L., & Van Lierde, K. (2018) The Impact of a Peer-Tutoring Project on Academic Learning Skills in Speech-Language Pathology Students. Folia Phoniatrica et Logopaedica, 70, 109-116.’

Dit project kwam tot stand door middel van een voucher voor research coaching van onderwijsinnovatieprojecten, Directie Onderwijsaangelegenheden, afdeling onderwijskwaliteitszorg, UGent.

Bekijk slides

Bekijk videe-opname

Lezing: Spreken, schrijven, zien en groeien: assessment for learning en de taligheid van feedback. (Thomas More)

Spreker: Jan Bleyen

Dat feedback een essentiële spil is in effectief onderwijs, staat al enkele decennia als een paal boven water. In onze hogeschool stimuleren we daarom al vele jaren een sterke feedbackcultuur in opleidingen. Korte feedbackloops van feedup, feedback en feedforward zijn de groeimotoren waarmee studenten in ons onderwijs vooruitgang kunnen boeken. Dat het geven van rijke feedback geen eenvoudige klus is, is echter ook al geruime tijd geweten. Goede feedback formuleren vraagt tijd en heel wat verbale inspanning van docenten en gaat bovendien ook nog eens al te snel verloren van zodra er ook ‘punten’ gegeven worden. Elke deelnemer aan de LNO2-FTHO studiedag kent wellicht de moeizame zoektocht naar manieren of tools die deze drempels kunnen verlagen/wegnemen en die een goede verankering van feedback in het leerproces tot stand brengen. Sinds de start van het huidige academiejaar maken behoorlijk wat opleidingen in onze hogeschool gebruik van FeedPulse, een digitale feedbacktool die we in ons LMS geïntegreerd hebben en die als hoofddoel nastreeft ‘lineair leergedrag te stimuleren’. In FeedPulse zijn studenten zelf eigenaar van de tijdig gekregen feedback, maar blijft de controle toch bij de docent. De tool is verfijnd maar eenvoudig in gebruik, met behoorlijk succes tot gevolg: de gebruikscijfers zijn op één semester ongeveer 3 keer groter dan het oorspronkelijk ingeschatte gebruik voor het hele academiejaar. In mijn bijdrage aan de studiedag zou ik graag stilstaan bij een korte voorstelling van de tool en ons geadviseerd gebruik ervan, enkele voorbeelden van goed gebruik door docenten en de plaats die we FeedPulse geven binnen het concept van ‘assessment as learning’. Daarnaast wil ik ook expliciet inzoomen op het inherent talige karakter van feedback en hoe FeedPulse precies die taligheid maximaal laat renderen. Aangezien goed gebruik van de tool de rijkdom van mondelinge feedback weet te verzoenen met de traceerbaarheid van schriftelijke feedback in combinatie met visuele ondersteuning, lijkt het succes van FeedPulse in onze school aan te tonen dat een performante feedbackcultuur best geënt wordt op de gecombineerde sterktes van mondelinge en schriftelijke communicatie en visuele steun.

Download slides

Bekijk video-opname

Lezing: Learning analytics in de praktijk (KULeuven)

Sprekers: Serge Verlinde, Nathalie Nouwen, Jordi Heeren & Matthias Verlinde

Waar Vlaanderen gekend was om zijn beheersing van het Frans als tweede taal, is het vaardigheidsniveau sterk gedaald (Verhaegen 2013). Als gevolg van deze dalende trend hebben meer en meer studenten problemen in curricula waar een plichtvak Frans aanwezig is. In de universiteit waarin het onderstaand onderzoek plaatsvond, is dat het geval voor gemiddeld bijna 2000 bachelorstudenten.

Voorgaand onderzoek toont dat learning analytics (LA) kunnen helpen bij het identificeren en ondersteunen van risicostudenten door de combinatie van data uit een Learning Management System (LMS) en achtergrondinformatie van de studenten (Arnold and Pistilli 2012, Bainbridge e.a. 2015, Jayaprakash e.a. 2014). In deze presentatie bespreken we de ontwikkeling van een predictief model in drie eerstejaarsopleidingen Frans en hoe we de studenten daarna verder opvolgen.

Voor het onderzoek zijn data gebruikt van 2673 eerstefasestudenten met een plichtvak Frans (2015-2018). De studenten vulden een C-test in bij de start van het jaar. De test is gebaseerd op krantenteksten waarin om het woord de helft of de helft plus één van de letters zijn weggelaten en wordt aanzien als een valide maat van algemene taalvaardigheid (Klein-Braley, 1985). Ze vereist zowel kennis van woordenschat en grammatica als tekstuele vaardigheden (Read, 2000). De itemanalyses tonen aan dat de moeilijkheid en het discriminerend vermogen van de items voldoende zijn en dat de betrouwbaarheid hoog ligt (KR20 = .92).

Als achtergrondvariabelen werden aan deze score de vooropleiding van de studenten, hun gemiddelde score in het secundair, het aantal uren Frans en het aantal uren wiskunde, samen met hun eigen inschatting van hun kennis van het Frans (op een tienpuntenschaal). Via een logistische regressie wordt de voorspellende waarde van de elementen bepaald en op basis van het voorspellend model worden studenten onderverdeeld in drie groepen: hoog risico, laag risico en een middengroep.

Naast de resultaten van de test en de achtergrondvariabelen van de studenten worden ook data van een leeromgeving gebruikt waarin studenten verplicht een aantal oefeningen maken op de grammatica van het Frans. Afhankelijk van hun testscore en de mate waarin ze oefeningen maken, krijgen de studenten, via een geautomatiseerde mail op vastgestelde tijdstippen, informatie over hun geschat niveau, commentaar op hun voortgang en praktische studietips. Studenten en docenten beschikken over een overzichtelijk dashboard voor studenten en docenten om zo geïndividualiseerde monitoring mogelijk te maken. Daarnaast biedt een analyse van de loggegevens ook een unieke mogelijkheid om tijdens de lesmomenten meer aandacht te besteden aan de grammaticale aspecten die moeilijker blijken te zijn.

Verder doorgedreven analyses op basis van machine learning modellen en neurale netwerken laten zelfs toe om het eindresultaat van de studenten met een vrij grote nauwkeurigheid te voorspellen op basis van de variabelen verzameld bij de start van het academiejaar en traceerbare activiteiten van de studenten.

Download slides

Bekijk video-opname

Lezing 14: Hoe kan een digitaal datagestuurd monitoringsysteem de continue dialoog over onderwijskwaliteit faciliteren en stimuleren? UGent

Sprekers: Nele Mahieu & Hilde Van Puyenbroeck

Onze instelling ontwikkelde in 2019 een nieuw kwaliteitszorgsysteem, de Eigen Regie 2.0, waarbij er afstand wordt gedaan van modellen en procedures die een cyclische controle van de onderwijspraktijk inhouden en die slechts een korte intensieve aandacht voor kwaliteitsverbetering teweegbrengen. Het nieuwe model heeft als doel om geleidelijk aan nog meer naar een volwaardige instellingsbrede kwaliteitscultuur toe te groeien “waarin alle belanghebbenden op een vanzelfsprekende wijze streven naar een voortdurende kwaliteitsbewaking en – versterking”. De continue kwaliteitsreflectie wordt in het nieuwe systeem gefaciliteerd door een digitaal monitoringinstrument waarin een automatische koppeling is gemaakt met het datamanagementsysteem van de instelling. Door deze automatisering slagen we er in om een evidence-based onderwijsverbeterbeleid op te zetten en administratieve processen tot een minimum te beperken.

Bekijk slides

Bekijk video-opname

Workshop: Presenteren met het Presentatiespel: 70+ presentatieoefeningen voor gedifferentieerd onderwijs. TU Delft

Maarten van der Meulen – Jolien Strous

Ervaar tijdens deze workshop hoe het Presentatiespel werkt en hoe je het in kunt zetten in je eigen onderwijs. Het Presentatiespel bestaat uit 72 opdrachtkaarten die theorie combineren met presentatieoefeningen. Er zijn opdrachten in vier categorieën: presentatietechniek, structuur & verhaallijn, zelfverzekerd spreken en vragenronde.

Docenten en presentatietrainers kunnen met de kaartenset een complete training presenteren samenstellen. Ook kan de set gebruikt worden om leerdoelgericht te trainen. Presentatoren oefenen dan met individuele, korte opdrachten, afgestemd op hun eigen leervragen en niveau. Zo kan de ene spreker focussen op het maken van betere handgebaren, terwijl de andere spreker leert om met meer vertrouwen voor een groep te staan.

Bekijk slides

Bekijk video-opname

Versterk mijn project: Bachelorproof evalueren via portfolio-assessment en criteriumgericht interview. (Thomas More)

Spreker: Kirsten Vandermeulen

De opleiding Toegepaste psychologie, afstudeerrichting Arbeid & Organisatie, bouwde op basis van de zeven bouwstenen van “High Impact Learning that Lasts” een nieuw curriculum De rode draad is 'learning by doing': studenten passen via projectwerk theoretische kaders toe in authentieke situaties. Elke student krijgt de kans zich te verbreden of te verdiepen in de vijf beroepsrollen van de psychologisch consulent HRM. De ultieme profilering zit in het opleidingsonderdeel Business Card in de derde fase van de opleiding. Studenten werken individueel of in duo aan een zelf gekozen klanten- of onderzoeksproject. De evaluatie bestaat uit: 1) portfolio, 2) criteriumgericht interview en 3) productevaluatie.

Valide, betrouwbaar en transparant beoordelen is een enorme uitdaging. We tonen onze beoogde aanpak voor het portfolio-assessment en zijn benieuwd hoe jullie het aanpakken.

Bekijk slides

Bekijk video-opname

Versterk mijn project: Enthousiast levenslang leren: Samen werken aan taalkracht. (Arteveldehogeschool)

Sprekers: Liselotte Vandenbussche, Marlies Vanderhaeghen & Bénédicte Vanblaere

De voorbije jaren maakte de opleiding kleuteronderwijs van de Arteveldehogeschool werk van een ingrijpende curriculumhervorming. Om de studenten voor te bereiden op enthousiast levenslang leren, ontwikkelden enkele docenten de leerlijn Leer-Kracht, die stapsgewijs ingang vindt in de opleiding. In deze lijn komen reflectie, onderzoek, taal en professionele identiteit samen in een leerlijn. Dit leidt tot kansen en uitdagingen. Aan de hand van casussen leggen we in onze presentatie graag de uitdagingen voor waar we tegenaan botsen. Hoe zorg je ervoor dat alle docenten de nodige tools in huis hebben om studenten te ondersteunen op gebied van onderzoek, reflectie, en ook taal? Op welke manier versterkt de samenwerking tussen taal- en andere docenten de studenten en onszelf als opleiding? Creëren we een voldoende kansrijke leeromgeving voor de studenten? Hoe geef je collega’s voldoende vertrouwen om op gebied van taal feedback en feedforward te geven? Is de kwaliteit van begeleiding voor de studenten vergelijkbaar?

Geen slides beschikbaar.

Bekijk video-opname

Versterk mijn project 3: Taal & soft skills in Juridisch-administratieve Ondersteuning. (EhB)

Sprekers: David Swartenbroeckx & Melina Mertens

De opleiding Juridisch-administratieve Ondersteuning werkt toe naar sterke communicatieve eindcompetenties. Afgestudeerden kunnen o.a. doelgroepgericht communiceren, juridisch voorbereidend werk verrichten en efficiënt samenwerken. Doorheen de opleiding leiden we de studenten op in technische taalvaardigheden, soft skills, professionele ontwikkeling en levenslang leren. Vanuit het vak professionele communicatie worden er daarom actief bruggen en linken met andere vakken gebouwd. Toch merken we dat studenten moeilijkheden hebben met de verworven skills in nieuwe contexten toe te passen. Zo leren de studenten bijvoorbeeld eerst te begrijpen alvorens begrepen te worden. Bij latere sollicitatiebrieven blijkt toch dat zij het nog steeds enkel over zichzelf praten.

Hoe kunnen we zorgen dat de studenten de lessen communicatie meenemen naar een ruimere (professionele) context? Hoe kunnen we een balans vinden tussen enerzijds groei naar autonomie en anderzijds nog voldoende ondersteunen?

Download slides

Bekijk video-opname

Workshop: Feedback tegen falen, of groeien zonder grenzen? (AP Hogeschool)

Sprekers: Eva Faes & Dennis Van der Kuylen

Het creëren van een veilige leeromgeving is essentieel om leren te bevorderen, maar ons (hoger) onderwijs focust vaak op het in kaart brengen van fouten, zeker als het aankomt op het geven van talige feedback. Daardoor komt de focus vaak te liggen op vormaspecten, terwijl taalvaardigheid uiteraard veel meer is dan linguïstische correctheid, we weten dat genre-based feedback beter wordt opgepikt en onderzoek ook aantoonde dat hiërarchische relaties de effectiviteit van feedback beïnvloedt.

Hoewel er heel wat pedagogisch onderzoek is over de correlatie tussen authentieke relaties met je beoordelaar in kleuter- en lager onderwijs, lijkt dit belangrijke aspect in het hoger onderwijs niet van tel. Met deze workshop bieden we in de eerste plaats handvaten aan om ook aan deze essentiële peiler van evaluatie te werken.

Daarnaast biedt de workshop aandacht voor zelfsturing en self efficacy in schrijf- en spreekonderwijs en hoe men feedback kan geven die verder gaat dan de traditionele directieve remediëring.

Download slides

Bekijk video-opname

Lezing: Taal en ingenieurs: blind getrouwd, perfecte match? (UHasselt en KULeuven)

Sprekers: Karine Evers (UHasselt) & Jeroen Lievens (KULeuven)

Taal en ingenieurswetenschappen? Nee, liefde op het eerste gezicht kan je het niet noemen. Maar toch worden ze in hedendaagse ingenieurscurricula meer en meer aan elkaar gekoppeld. Ze lijken erg verschillend, en het water is soms diep, maar misschien is hun match toch doordachter dan hij lijkt. Dat is althans wat we in deze presentatie argumenteren: dat taalvakken en ingenieurswetenschappen best met elkaar kunnen leven. Sterker nog: dat ze elkaar rijker maken en doen groeien. We stellen voor hoe we taalonderwijs en -beleid aanpakken in de opleiding Industriële Ingenieurswetenschappen op Campus Diepenbeek, gezamenlijk ingericht door UHasselt en KU Leuven. Moeilijke momenten waren (en zijn) er zeker, maar de sleutel tot langdurig succes lijkt toch dit te zijn: het principe van geïntegreerd en interactierijk taalonderwijs, gebaseerd op authentieke taaltaken relevant voor professionele en academische contexten, in een blended leeromgeving. We lichten het curriculum toe en zoomen in op een specifieke case, met name de bijzondere relatie tussen opleidingsonderdelen Rapportering en Statistiek. Van deze twee onderzoeken we ook, exemplarisch, wat de impact was van de pandemie op hun relatie – en welke strategieën ze ontwikkelden om deze crisisperiode het hoofd te bieden.

Bekijk slides (1)

Bekijk slides (2)

Bekijk video-opname

Lezing: Beroepsproducten in hoger onderwijs. Motor voor onderzoekend handelen en professionele taalvaardigheid. Of omgekeerd? (HOGent)

Sprekers: Liesbet Gevaert & Lien Van Achter

Opleidingen laten studenten authentieke opdrachten maken in een wisselwerking met het werkveld. De rode draad is toewerken naar relevante beroepsproducten. Dat zijn bvb. prototypes, marktanalyses, ontwerpen, adviezen, muziekuitvoeringen enz. Deze authentieke leeropdrachten worden aangegrepen om onder meer onderzoekend vermogen en professionele taalvaardigheid te expliciteren en te verweven in het curriculum.

Lesgevers, onderwijsontwikkelaars en medewerkers taalbeleid werken samen om referentiekaders en ondersteunend materiaal te bundelen. Daarnaast worden instrumenten ontwikkeld, zoals steekkaarten voor onderzoekend handelen en een corresponderende checklist voor instructies in functie van professionele taalvaardigheid. In deze lezing wordt het proces tot hiertoe geschetst, met de verschillende tussenstappen en enkele concrete instrumenten.

Bekijk slides

Bekijk video-opname

Framework van de taalmindset: motor voor een onderzoeksgeïnformeerd en effectief (vreemde)taalonderwijs (UCLL)

Spreker: Karen De Jonghe

We stellen het ‘framework van de taalmindset’ voor, een framework dat inzichten uit leerpsychologisch en (neuro)cognitief onderzoek bundelt en vertaalt naar de (vreemde)talenklas. Het framework fungeert enerzijds als referentiekader om onderzoeksgeïnformeerd lesgeven te realiseren in de talenklas (Frans, Engels en Nederlands). Hoe kunnen we als leerkrachten onze impact meten en onze lespraktijk bijsturen op basis van onderzoek? Anderzijds biedt het framework handvaten om een cultuur te ontwikkelen die de nadruk legt op leren en leermotivatie. De zeven tandwielen van het framework werden verder geconcretiseerd in inspiratiegidsen, waaruit we een aantal inspirerende voorbeelden voorstellen. We zoomen daarbij in op het PWO-project ‘framework voor de taalmindset: motor voor een onderzoeksgeïnformeerd en effectief (vreemde)taalonderwijs’. Binnen dit project ontwikkelden we een professionaliseringstraject voor taalleerkrachten die in teacher design teams aan de slag gingen met het framework en de inspiratiegidsen.

Bekijk slides

Bekijk video-opname

Lezing: De geautomatiseerde leeromgeving PAZAPA

Sprekers: Nathalie Nouwen, Sara Rymenams, Carmen Eggermont & Serge Verlinde

Om tegemoet te komen aan de steeds heterogenere instroom in de vakken Français sur Objectifs Spécifiques aan de verschillende faculteiten, werkten we aan het Instituut voor Levende Talen de voorbije jaren heel wat extra tools en initiatieven uit. Twee platformen in het bijzonder – PAZAPA Vocabulaire ¬en PAZAPA Grammaire – lieten ons toe om tijdens de coronapandemie zeer snel te schakelen naar een meer doorgedreven vorm van blended onderwijs.

Hoewel de voorbije periode de meerwaarde van deze tools duidelijk heeft aangetoond, blijkt ook dat een verdere integratie noodzakelijk is om het leer- én het begeleidingsproces te faciliteren en te verrijken. We tonen tijdens onze presentatie hoe we streven naar één krachtig leerplatform, over de opleidingen heen, waar de verschillende aspecten van kennis en vaardigheden in ondergebracht worden, volgens de noden van de individuele student. Het doel is dat student zelf, op een eenduidige, motiverende, interactieve en adaptieve manier, zijn leerproces mee in handen neemt en bewaakt. Voor de docent leveren de opgeslagen gegevens waardevolle informatie: dankzij de learning analytics kunnen at risk-studenten immers sneller geïdentificeerd en beter begeleid worden.

Bekijk slides

Bekijk video-opname

Lezing: Onderwijsprofessionalisering op maat: Teacherlab, Blitzbezoek en Design Class (Howest)

Sprekers: Elke Ruys, Alina Koroleva & Katelijn Vanrobaeys

In deze sessie presenteren we drie concrete professionaliseringsactiviteiten, elk met een link naar zowel onderwijs- als taalondersteuning:

Teacherlab is onze onderwijsblog met inspirerende onderwijstips om het onderwijs krachtig vorm te geven. Tijdens de eerste lockdownperiode was het een noodzakelijk instrument om tips en good practices breed te verspreiden.

Tijdens een Blitzbezoek observeert een collega met een pedagogisch-didactische achtergrond een les van een (nieuwe) docent. Leervragen van die docent vormen steeds het vertrekpunt en de focus van het blitzbezoek. Een kijkwijzer met ook een rubriek rond taal, helpt ons om de les te observeren en achteraf constructieve feedback te geven.

Een Design Class wordt aangeboden voor een lectorenteam dat zijn opleidingsonderdeel grondig wil herwerken. Het loopt over 3 semesters en steeds in samenwerking met een onderwijsondersteuner. Als praktijkvoorbeeld wordt dieper ingegaan op de Design Class Applied Fysics rond het aansluiten op de voorkennis van een diverse instroom.

Bekijk slides

Bekijk video-opname

Lezing: Lezen met begrip: professionalisering in leergemeenschappen (UCLL)

Sprekers: Kristien Coussement, Martien Geerts & Pieter Verstraeten

Met het PWO-project Lezen met begrip (UCLL, Art of Teaching, 2019-2021) proberen we in te spelen op de vraag naar vertaling van inzichten rond begrijpend lezen naar de klaspraktijk van de basisschool. Dat doen we in drie leergemeenschappen, waarin we samen met leerkrachten van het derde tot het zesde leerjaar onderzoekend aan de slag gaan rond begrijpend lezen. De leergemeenschappen worden gevoed door inzichten uit recent wetenschappelijk onderzoek, maar staan daarnaast vooral in het teken van het samen ontwerpen: de leerkrachten ontwikkelen leeslessen, evaluatie-instrumenten, … en testen die ook individueel of samen met collega’s uit in de klas. Ten slotte timmeren we vanuit de leergemeenschappen, met de ondersteuning van directies en zorgcoördinatoren, ook aan een schoolbreed beleid rond lezen, waarbij de leerkrachten hun opgedane expertise met het hele team delen en zo duurzaam in de school proberen te verankeren. In onze lezing willen we graag onze manier van werken in de leergemeenschappen voorstellen, omdat die volgens ons ook in andere onderwijscontexten –het hoger onderwijs – perspectieven en mogelijkheden biedt om te professionaliseren en om een taalbeleid in de onderwijspraktijk te implementeren. Concreet willen we daarbij focussen op: (1) de wisselwerking tussen de beleidscontext en de context van de klaspraktijk, (2) het samen onderzoekend aan de slag gaan om drempels in kaart te brengenen oplossingen te creëren, (3) het delen van expertise en (4) de omslag naar online die we door de omstandigheden hebben moeten maken. Hoe kan de dynamiek van een leergemeenschap online worden behouden? Wat zijn hier de mogelijkheden en de moeilijkheden?

Bekijk slides

Bekijk video-opname

Show-and-tell: Heterogeniteit beantwoorden met een heterogene aanpak: blended leren voor journalisten in opleiding (KULeuven)

Sprekers: Marlies Carette & Eline Zenner

De studentengroepen in het hoger onderwijs worden onder invloed van de democratisering en de flexibilisering van het onderwijslandschap steeds heterogener (o.a. kabinet Vlaams minister van Onderwijs, 2017). Voor een dergelijk gemengd publiek schiet de klassieke, collectieve lesvorm dan ook vaak tekort: voor de ene student zijn de lessen te weinig uitdagend, voor de andere net te veel. Een innovatieve pedagogische oplossing voor de heterogene studentengroepen vinden we in blended leren. Dat is de combinatie van traditioneel face-to-face-onderwijs met een online component (Graham, 2005). Zeker ook het taalonderwijs kan blended leren als methode inzetten (o.a. Tuomainen, 2017). De aan te pakken heterogeniteit betreft daar typisch een ongelijk taalvaardigheidsniveau. In deze show-and-tell illustreren we dat aan de hand van het blended traject dat we creëerden voor een vak schriftelijke Nederlandse taalbeheersing binnen de master journalistiek. Die master rekruteert uit zowel talige als niet-talige vooropleidingen, maar het doel van het vak is voor alle studenten hetzelfde: een goed geschreven journalistieke tekst afleveren. Na afloop van het blended traject bleken zowel de studenten met een talige vooropleiding als die zonder een talige vooropleiding over voldoende tools te beschikken om die taak tot een goed einde te brengen.

Bekijk slides

Bekijk video-opname

Show-and-tell: Samen evalueren aan de hand van BACA (PXL)

Spreker: Hilde Imberechts

In het hoger onderwijs krijgen studenten heel wat schriftelijke taken opgelegd: papers, reflectieverslagen, eindwerken en dergelijke. Veel docenten (taal- en niet-taallectoren) zijn bij het beoordelen ervan geneigd vooral de nadruk te leggen op de juistheid van die geschreven teksten. Nochtans zijn ook andere criteria van belang bij de evaluatie van schrijfproducten. De BACA-criteria omvatten vier elementen aan de hand waarvan een oordeel kan worden uitgesproken: we gaan na in hoeverre de tekst begrijpelijk, aantrekkelijk, correct én aangepast is. Die criteria slaan overigens niet alleen op schriftelijke producten maar ook op presentaties, gesprekken en andere mondelinge opdrachten. Bovendien passen we de BACA-criteria toe op meer dan taal. In de ECTS-fiches van de meeste opleidingsonderdelen zijn de criteria ook opgenomen in de evaluatie. Het doel van BACA is de studenten wijzen op het belang van een verzorgd taalgebruik. Het systeem vindt zijn oorsprong in het departement Lerarenopleiding maar stroomt intussen ook door naar andere departementen van de hogeschool.

Download slides

Bekijk video-opname

Show-and-tell 2: Professionaliseringstraject didactiek in anderstalige opleidingsonderdelen: hands-on op weg met de CLIL-methodiek (HOGent en EhB)

Sprekers: Jolien Smet, Lien Van Achter & Sarah Van Bulck

Twee hogescholen zetten samen een professionaliseringstraject op voor lesgevers van anderstalige opleidingsonderdelen. De CLIL-methodiek is leidend, maar het gaat toch vooral om hands-on strategieën en good practices. Inschrijven kan voor het gehele traject of per sessie. Het format is een reeks online sessies, uitwisselingsmomenten en een slotevent.

De aanpak is onderbouwd, laagdrempelig en vertrekt vanuit de praktijk en de noden van lesgevers. Thema’s zijn onder meer taalgebruik in de klas, evaluatie + feedback, talige structuur bieden in de les, interculturele uitdagingen binnen een diverse studentengroep, leermaterialen en differentiatie enz. Reacties van deelnemers en andere collega’s wijzen erop dat dit traject een vaste plaats verdient in onderwijsprofessionalisering.

Bekijk video-opname

Versterk mijn project: Op weg met didactische impulsen, Taalontwikkelend Lesgeven inbegrepen. Een professionaliseringstraject aan twee hogescholen (EhB en HOGent)

Sprekers: Sarah Van Bulck (EhB) & Lien Van Achter (HOGent)

Sinds 2018 werken Erasmushogeschool Brussel en HOGENT nauw samen om opleidingen en lesgevers te professionaliseren in TOL (TaalOnwikkelend Lesgeven). Vanaf het begin kaderden we dit in het algemene didactische onderwijsmodel van beide instellingen. In een eerste fase organiseerden we gezamenlijke workshops. In de tweede fase kozen we voor maatwerk per opleiding.

De opbrengsten van het traject bestaan uit haalbare, maar reële veranderingen in de aanpak van lesgevers. Ook onderwijsondersteuners zijn betrokken, onder meer voor de doorvertaling in curricula en/of overlappende projecten, vb. toetsbeleid.

In de ‘versterk mijn project’ stellen we het proces van professionalisering verder voor. We leggen de deelnemers ook een aantal inhoudelijke en organisatorische uitdagingen voor. Zoals vb. over het verduurzamen van het traject, dat vraagt om een individuele, coachende aanpak.

Bekijk slides

Bekijk video-opname

Versterk mijn project 5: Curriculum Support voor opleidingsteams: van projectmatige initiatieven naar een geïntegreerde benadering (VUB)

Spreker: Céline Cocquyt

Evolueren van gefragmenteerde en op-het-individu gerichte onderwijsondersteuning naar een geïntegreerde aanpak om opleidingsteams te begeleiden; dat is onze uitdaging.

Daarom werken we aan een methodiek die opleidingsteams trajectmatig ondersteunt bij de integratie en structurele verankering van beleidsprioriteiten in het curriculum (vb. community-engaged research and learning, interdisciplinariteit, blended learning, internationalisering & diversiteit, duurzaamheid, ….). Om ons ontwerpproces te versterken, zijn we benieuwd naar methodieken, ervaringen, praktijkvoorbeelden en tips uit andere instellingen voor hoger onderwijs.

Heb je ervaring met de ondersteuning van curriculum-(her)ontwerpprocessen op opleidingsniveau of zin om hierover samen te reflecteren? Wees welkom tijdens deze sessie, waarin we onder meer inzetten op informatie-uitwisseling aan de hand van deze vragen:

Welke ervaringen hebben collega’s met integratie van verschillende prioriteiten (bv. interdisciplinariteit, blended learning, taalbeleid, community-engaged learning, …) in het curriculum van een opleiding? Is een strategische keuze voor één initiatief noodzakelijk i.f.v. duurzame implementatie of kennen jullie succesverhalen waarbij meerdere initiatieven tegelijkertijd /samenhangend geïmplementeerd werden? Welke rol(len) neem je op als ondersteuner tijdens een (her)ontwerpproces? (en welke niet?)

Bekijk slides

Bekijk video-opname

Workshop: Een extracurriculaire cursus om academische prestaties van studenten te stimuleren om betere studenten in het hoger onderwijs te worden, een briljant idee? (Thomas More)

Ann Reale en Kristine Horemans

Academische integratie is één van de voorspellers om succesvol te participeren aan het hoger onderwijs. Zeker generatiestudenten die doorstromen naar het hoger onderwijs lopen hier vaak op vast, maar ook studenten die niet slagen in een eerste jaar en terechtkomen in een flexibel traject met beperkt aantal studiepunten. Door een OPO op maat uit te werken willen we in het bijzonder deze academische integratie bij deze doelgroep versterken.

Het kerndoel van het OPO is om studenten vanuit een eigen motivatie en overtuiging:

• Te coachen in het versterken van hun academische integratie
• De kans te geven om zich als groep te versterken en een platform te bieden
• Skills te trainen die hun leerstrategie versterken met het oog op dieper verwerken van leerstof
• Te faciliteren om hun eigen leertraject in handen te nemen, kritisch te bekijken en bij te sturen vanuit hun intrinsieke motivatie.

Om dit te kunnen bereiken bieden we 2 workshops aan waar studenten strategieën aangeleerd krijgen rond studievaardigheden en planning. Dit met het oog op het dieper verwerken van de leerstof. Daarnaast bieden we ook 2 workshops aan met de focus op schrijfvaardigheden in functie van papers en bachelorproef. Na elke workshop voorzien we coachingsmomenten waar gewerkt wordt rond de thema’s van de workshop of aan een zelfgekozen thema.

Download slides

Bekijk video-opname

Lezing: Digital storytelling als een instructional tool in online design (KULeuven)

Sprekers: Lien Castelein, Elke van der Stappen & Remco van Schadewijk

Hoe kan je instructional design rijmen met digital storytelling? Digital storytelling wordt regelmatig gebruikt in het ontwerpen van educatieve multimedia, maar blijft vaak aan de oppervlakte en staat teveel los van de rest van het onderwijsontwerp. Hoe kan je de principes van digital storytelling doordacht vertalen naar een (online) cursus als geheel en rijmen met instructional design principes om een attractieve, creatieve en effectieve online cursus te bouwen?

Na 7 jaar experimenteren, 22 MOOC’s en meer dan 250.000 wereldwijde deelnemers hebben we heel wat lessen getrokken. Hierbij ervaarden we een spanning tussen het ondersteunen van creativiteit bij docenten en tegelijk oog te blijven hebben voor effectiviteit. Dit heeft ertoe geleid dat we naast het ABC-learning design als course design, elementen van digital storytelling hieraan toegevoegd hebben. Zo kunnen we de vonk bij de docenten aanwakkeren en studenten meenemen in een intrigerend online verhaal.

In deze sessie willen we verkennen welke elementen van storytelling je kan gebruiken bij het ondersteunen van het ontwerp van creatief en didactisch verantwoorde online cursussen en tonen hoe wij hiermee aan de slag zijn gegaan.

Bekijk slides

Bekijk video-opname

Lezing: Handvatten voor online hoorcolleges en digitaalontwikkelend lesgeven (Arteveldehogeschool)

Sprekers: Pieterjan Bonne & Joke Vrijders

De verwachting bestond dat hoorcolleges omschakelen van live naar online probleemloos zou verlopen. Er waren toch al succesvolle MOOCs en ervaringen met lesopnames. Wat maakt het trouwens uit of een student in de aula of thuis luistert? Deze verwachting werd niet ingelost. Als het sociale karakter van leren - SAMEN onderwijs genieten - wegvalt, verlies je ook het hart van het hoorcollege. Het concept 'Online Teaching Presence' biedt handvatten om het cruciale aspect van hoorcolleges ook online in te zetten. De presentatie belicht in de eerste plaats het concept Online Teaching Presence. Ten tweede illustreren we het concept met enkele concrete manieren om studenten en docenten zich weer aanwezig te laten voelen in het online hoorcollege. Tot slot leggen we de link met taalontwikkelend lesgeven, want online teaching presence zorgt voor context, interactie en taalsteun.

Bekijk slides

Bekijk video-opname

Lezing: Bevorderen van de ontwikkeling van de academische taalvaardigheid in bacheloropleidingen wetenschappen

Sprekers: Bert De Groef, Elke Gilin, Inge Groeninckx, Inge Serdons, Lieve De Wachter & Carolien Van Soom

Om de ontwikkeling van de academische taalvaardigheid van bachelorstudenten wetenschappen te bevorderen, tekenden we een coherente leerlijn academische taalvaardigheid uit in drie pilootopleidingen en identificeerden we concrete beoordelingscriteria die de verwachtingen omtrent taalvaardigheid duidelijk maken voor studenten en didactische teams. Aansluitend daarbij ontwikkelden we gebruiksvriendelijke feedbackformulieren en online leermodules met theorie en oefeningen die studenten vrijblijvend kunnen gebruiken om hun taalvaardigheid bij te schaven waar nodig. Studenten gebruiken bovendien een online taalvaardigheidsportfolio om taken en feedback te archiveren, te reflecteren over de verkregen feedback en de evolutie van hun taalvaardigheid doorheen de opleiding op te volgen.

Download slides

Bekijk video-opname

Lezing: De leerlijn onderzoeksvaardigheden door een talige bril bekeken (EhB)

Sprekers: Els Plas & Sarah Van Bulck

De opleiding Biomedische Laboratoriumtechnologie (BMLT) van de Erasmushogeschool Brussel besloot in 2018-2019 om haar leerlijn onderzoeksvaardigheden taalproof te maken. Binnen de leerlijn onderzoeksvaardigheden moeten de studenten immers zowel vlot kunnen presenteren als correct en samenhangend schrijven. Uitgangsprincipe was dat de leerlijn taal al goeddeels bestond, maar nog vaak onzichtbaar was. De opleiding bracht daarom alle bestaande taken in kaart, inclusief de wijze van evaluatie, instructies en feedback. De inventarisering van taaltaken legde inderdaad een aantal lacunes bloot, waaronder de nood aan sjablonen, expliciete instructies maar ook de veelheid van bepaalde taken.

In de lezing gaat BMLT enerzijds in op hun werkwijze om een taalleerlijn te integreren in de leerlijn onderzoeksvaardigheden, en anderzijds op de veranderingen die doorgevoerd zijn in het curriculum sinds het zichtbaar maken van de taalleerlijn.

Bekijk video-opname

Geen video-opname beschikbaar.

Show-and-tell: Samen aan de slag! Een online doorschrijfweek voor scriptiestudenten (UAntwerpen)

Sprekers: Elske Van Lonckhuijzen & Dirk Berckmoes

Voor de meeste studenten is het afstudeeronderzoek en de bijbehorende scriptie de grootste opdracht binnen hun studie. Het is dan ook niet verwonderlijk dat zij soms moeizaam op gang komen, het overzicht verliezen, twijfelen of hun werk uitstellen. De online doorschrijfweek brengt studenten samen, biedt een vaste dagstructuur en geeft zo een boost aan het scriptieproces. Studenten geven aan dat hun motivatie toeneemt en hun scriptie vordert. In veel gevallen zetten ze het samen schrijven na de doorschrijfweek zelfstandig voort.

In academiejaar 2020-2021 organiseerde UAntwerpen voor het eerst online doorschrijfweken. De schrijfcoaches van Monitoraat op Maat – Academisch Nederlands werkten daarvoor samen met de studiecoaches van Dienst voor Studieadvies en Studentenbegeleiding. Het format is overgenomen van de Universiteit Utrecht en de Radboud Universiteit Nijmegen, die het al jaren succesvol inzetten.

In deze show-and-tell geven we praktische tips voor het organiseren van een online doorschrijfweek, gebaseerd op de ervaringen van coaches en studenten.

Download slides

Bekijk video-opname

Show-and-tell: Online leerpaden 'academisch Nederlands' op maat van (specifieke noden van) studenten in verschillende opleidingen (VUB)

Spreker: Lauranne Harnie

Binnen het ACTO (Academisch Centrum voor Taalonderwijs, VUB) bieden de taalcoaches van het project ‘academisch Nederlands’ universiteitsbrede ondersteuning aan studentengroepen en individuele studenten. Het aanbod is uitgebreid en divers. In deze show-and-tell focussen we op de online leerpaden op Canvas die worden uitgewerkt op maat van specifieke studentengroepen en opleidingen. Via deze leerpaden kunnen studenten zich grondig én op hun eigen tempo voorbereiden op een bijhorend (online) werkcollege dat de leerinhouden bestendigt en consolideert. Daarnaast zijn de online modules vaak onderdeel van een leerlijn ‘academisch Nederlands’ binnen de desbetreffende opleidingen en worden er ook toetsmatrijzen ontwikkeld om correct academisch Nederlands een plaats te geven binnen de beoordeling. Dankzij ons bottom-up principe worden docenten actief betrokken en dat werkt. De voordelen van online leerpaden zijn legio!

Bekijk slides

Bekijk video-opname

Show-and-tell: Soft is the new hard. Een leerlijn communicatievaardigheden (LUCA School of Arts)

Spreker: Edith Godderis

In de professionele opleiding Beeldende vormgeving zijn we ervan overtuigd dat een goede vormgever niet enkel bedreven is in design skills, maar ook in soft skills. Een vak als communicatie kan dus niet ontbreken. Doorheen de drie jaren wordt dit vak vanuit verschillende invalshoeken ingevuld.

In 1BA maken de studenten kennis met de verschillende coachingsvaardigheden en leren ze deze ook toepassen in de communicatie met hun medestudenten en docenten. De uiteindelijke doelstelling is om een coachend klimaat en een constructieve feedbackcultuur te installeren tussen studenten, medestudenten en docenten.

2BA staat in teken van presentatietechnieken. Eerst gaan we aan de slag met de manier van presenteren en vervolgens behandelen we de structuur van een goede presentatie. Het doel is om tot boeiende, heldere presentaties te komen.

Vanaf 3BA ligt de focus steeds meer op de communicatieve vaardigheden die je buiten de schoolmuren nodig hebt. Het gaat dan over topics als personal branding, een authentieke professionele profilering, maar ook over klantgerichtheid en assertiviteit binnen samenwerkingen. Als eindopdracht nemen de studenten een interview af van een vormgever die ze inspirerend vinden. Dit interview vormt de basis voor het maken van een podcast of een artikel.

Bekijk video-opname

Versterk mijn project: Ondersteuningsaanbod voor anderstalige studenten in hogeschool VIVES

Sprekers: Sarah Balcaen & Eline Schepens

In het VIVES-ondersteuningsmodel staat het bevorderen van een vlotte studievoortgang, studiesucces en welbevinden in de studiecontext centraal. Voor sommige studenten brengt studeren extra uitdagingen met zich mee, o.a. voor studenten die de onderwijstaal niet als moedertaal hebben. Om tegemoet te komen aan de ondersteuningsbehoeften van anderstalige studenten, willen we op alle segmenten van de onderwijsinstelling doelstellingen en acties formuleren op vlak van onderwijscultuur, -beleid en -praktijk. Het statuut voor anderstaligen is één van de acties die we dit academiejaar ondernomen hebben. Graag willen we advies inwinnen wat betreft complementaire acties en hoe we, ten aanzien van dit thema, naar een meer inclusief beleid kunnen evolueren.

Sarah Balcaen & Eline Schepens, Beleidsmedewerkers domein studie-en trajectbegeleiding en gelijke onderwijskansen, Hogeschool VIVES.

Download slides

Geen video-opname beschikbaar.

Versterk mijn project: Studenten met Nederlands als tweede taal: een apart verhaal? (UAntwerpen)

Spreker: Stefanie van Stee

Zowel focusgesprekken als onderzoek (Deygers 2017, Geldhof 2018) tonen aan dat studenten met Nederlands als tweede taal tijdens hun studie een aantal specifieke hindernissen moeten nemen. De taalbeheersing van het Nederlands, sociaal contact en de vertrouwdheid met de onderwijscultuur zijn voor hen namelijk bepalende factoren voor studiesucces.

Dit project bestaat uit meerdere instellingsbrede initiatieven die inspelen op de specifieke behoeften van anderstalige studenten. Ze zetten in op ondersteuning van het taalleerproces (schrijflabs, conversatiegroepen, individuele begeleiding) en op studie-ondersteuning en verbetering van het welbevinden van anderstalige studenten (infoavond, taalbuddy’s, diversiteitscommunity).

Het aanbod wordt via verschillende kanalen bekend gemaakt bij de doelgroep. Het bereik van studenten met Nederlands als tweede taal blijft een uitdaging: studenten zijn erg gemotiveerd, maar kampen vaak met een grote werklast. Het doel is om een tijdsefficiënt aanbod te organiseren dat effectief en haalbaar is voor deze studenten.

Download slides

Geen video-opname beschikbaar.